“Trong những bức thư mà con gửi cho cha, cha đã nhận được bức gửi vào 22/9, nhưng cha không thấy con đề cập đến lá thư của ông Harts. Con bảo là trong lá thư đó, ông đã nêu ra nguyên nhân tại sao con lại rời Vienna để về Venice. Vì chưa nhận được thư của ông ấy nên cha chẳng biết gì cả. Thực tế thì nhân viên đưa thư làm việc cũng không có quy luật, làm cho cha không biết tình hình của con thế nào cả, mà cũng không thể hệ thống lại được những gì cha đã chỉ bảo và yêu cầu con, cha rất buồn vì điều này.

Trong thời gian qua, cha đã viết cho con và ông Harts 18 lá thư, nhưng từ những lá thư mà con gửi đến cha có thể thấy rằng, con đã không nhận được tất cả thư của cha, thâm chí là có cả một số bức thư con cũng không nhận được. Cha hy vọng sau này khi con hay ông Harts gửi thư cho cha thì nhất định phải nói cụ thể ngày nhận được thư của cha là bao nhiêu. Nếu không phải là do nhân viên bưu điện chuyển thì cha nghĩ rằng, con vẫn có thể nhận được ở những nơi mà con dừng lại. Cha thấy khi con đến Naples thì phải nhận được bức thư của cha.

Cha để con tự quyết định tương lai của mình, nhưng có một điểm rõ ràng đó là hình như con sẽ đợi cho lễ Đại xá kết thúc là rời khỏi đó luôn, cha không muốn con làm như thế. Mà ngược lại, cha muốn con hãy xem Roma như điểm dừng chân của mình, ít nhất con phải ở đó 6 tháng, đến khi con học được hết những lễ nghĩa đó.

So sánh với các thành phố khác ở châu Âu, Roma có nhiều thứ phải thăm quan và học hỏi. Ở đó có những người lớn có thể dạy bảo con, còn được tham gia vào những hoạt động giao tiếp, hoạt động xã hội, kết bạn, từ đó con mới có cơ hội cọ sát, rèn luyện khả năng giao tiếp của mình. Đến mùa xuân, nếu con thích, con có thể đến Naples được nhưng con đừng quên, Roma vẫn là điểm dừng chân của mình. Khi ở lại Roma trong vòng 6 tháng, cha tin con sẽ muốn đi thăm bất kỳ nơi nào ở đất nước Italia văn minh này. Cha nghĩ đến lúc đó, cha con mình sẽ bàn bạc xem con sẽ đi nơi nào. Còn về chuyện tiền thì cha sẽ không quan tâm đâu. Từ lúc con còn bé đến giờ, cha chưa bao giờ tỏ ra hẹp hòi trong việc đầu tư giáo dục cho con. Cha rất sẵn lòng và vui vẻ khi đầu tư một khoản tiền để dạy dỗ con, bởi đó là chìa khoá để con có thể sớm nên người, sớm trưởng thành hơn. Cha không để ý việc cho con bao nhiêu tiền mà cái cha quan tâm đó là tiền cha cho con sẽ tiêu vào việc gì và mục đích của nó. Nếu con lấy tiền của cha vì sợ mất mặt với người khác hay vì nó mà đánh mất lý trí thì nhất định cha sẽ chẳng đưa cho con một xu nào. Nói như vậy có nghĩa là cha sẽ không đưa tiền cho con để đi theo đuổi phụ nữ, đánh bạc hay rượu chè. Nhưng cha luôn vui vẻ và sẵn lòng chi tiền cho việc học của con. Cha không để ý chuyện mất bao nhiêu tiền để thuê giáo viên dạy con. Tiền cho con sẽ nhằm duy trì, đảm bảo chuyện ăn mặc, đi lại, con sẽ học hỏi được những điều có ý nghĩa sâu xa, người ta sẽ nghĩ con là một người thượng lưu, người có học thức uyên thâm trong xã hội. Cha cũng sẽ cho con tiền tiêu, đáp ứng mọi nhu cầu cá nhân cần thiết cho con. Nói tóm lại, cha sẽ đưa ra cho con hai điều kiện: Thứ nhất, không được đem tiền đi làm những việc thiếu suy nghĩ vi phạm lối sống đạo đức; thứ hai, không đem tiền đi làm những việc ngu ngốc. Chỉ cần con không vi phạm hai điều này, thì cha sẵn sàng cho con thêm nhiều tiền.

Sau này, con sẽ có thể đi du lịch, tham quan ở bất cứ nơi đâu mà con muốn. Đến lúc đó con người phải đến các trường đại học để mở mang tầm nhìn, học hỏi. Cha hy vọng con sẽ không hướng mình theo lối sống an nhàn, yên phận, đừng nên để thời gian trôi qua một cách vô ích và lãng phí.

Sau khi con rời Roma, thành phố Florence ở miền Trung nước Ý cũng là một nơi rất tuyệt vời cho con dừng chân, nên suy nghĩ và tìm hiểu kỹ. Cha biết ở đó nạn bài bạc đang rất thịnh hành, nhưng đồng thời với nó, thì ở đâu cũng thế, bao giờ cũng có những người hoặc là do không có nhiều tiền hoặc là những người có phẩm vị cao, giỏi giang, sáng suốt, họ sẽ không bao giờ tham gia hay dính líu vào trò cờ bạc hay những trò giải trí tầm thường khác. Ngoài ra, trong thời gian ở những thành phố có đầy sự mê hoặc mạnh mẽ như: Florence, TurKun, Raris, cha sẽ quan sát từng động thái, hành vi của con. Nếu bắt được khoản chi tiêu nào lớn từ con cha sẽ tìm hiểu thật nghiêm túc nguyên nhân, động cơ và mục đích. Dù không ai nói cho cha nhưng cha cũng sẽ dễ dàng biết được con có tham gia đánh bạc hay không?

Vì ông Harts suy nghĩ mọi việc có vẻ chu đáo đến việc con đi Roma như thế nào là do ông ấy quyết định. Nhưng lúc về, nhất định phải đi cùng một đường, dọc đường con sẽ học được rất nhiều thứ có ý nghĩa.

Vì sức khoẻ của con đã hồi phục rất nhiều nên cha cũng không có gì phải tiếc khi con trở về Venice. Cũng giống như con đấy, cha có cảm giác yêu mến thành phố này. Ở đó có những giáo viên giỏi nhất, có những người rất đáng để giao tiếp, học hỏi. Ở mỗi quốc gia bao giờ cũng có nhiều nơi đáng để tham quan, nhưng thủ đô vẫn là nơi nên cư trú nhất. Điều làm cha rất vui đó là, phu nhân Capelro đã đón tiếp con một cách nhiệt tình. Nếu lúc đó Capelro có nhà thì chắc chắn ngài càng nồng nhiệt hơn với con. Con hãy chuyển lời chào kính trọng đến họ và cảm ơn sự nhiệt tình của họ từ cha. Ở Roma, họ có một căn phòng rất hợp để con sống. Sau này khi con đến Roma, nếu có khả năng, cha khuyên con nên ở trong căn phòng của họ. Con cũng nên biết rằng, con nên đặc biệt quan tam đến các phụ nữ trong giới thượng lưu, phu nhân Michel trong thư viết cho cô Carosa Statham có nhắc đến và tỏ lời khen ngợi con. Sau đó, cô Carosa đã đưa lá thư này cho cha xem, trong thư bà ấy khen con lịch thiệp,  khỏi phải nói là cha sung sướng và hạnh phúc như thế nào. Cha thực sự hy vọng nếu có cơ hội con hãy thay cha thể hiện sự cảm ơn đến bà ấy nhé.

Cha rất thích đọc bức thư lần trước của con, trong thư ấy, con đã kể những tình huống của mình và hướng giải quyết, xử lý. Cho dù cha không yêu cầu con phải thể hiện cái tôi trước mặt người khác, nhưng trước mặt cha, con có thể làm điều đó. Cha rất hứng thú vì tất cả những gì con đã làm.

Khi tham gia các hoạt động ở những nơi mà con mới đến, cho dù là ở phương diện nào, nhất định con phải ghi nhớ việc để lại ấn tượng cho người khác vui lòng. Ấn tượng đầu tiên bao giờ cũng có tác dụng quyết định mạnh mẽ. Nếu ấn tượng đầu của một người nào đó không tốt, thì việc tiến thêm một bước trong xã giao là căn bản không có hy vọng.

Nhiều thư cha viết đã bị  người đưa thư chuyển nhầm địa chỉ, điều này khiến cha phải nhắc đi nhắc lại một cách phiền hà những chuyện đã nói với con. Những chuyện trong thư này, thực ra cha đã đề cập trong thư cha viết từ trước rồi. Cha đã viết cho ông Harts hai lá thư, nhờ ông ấy tìm một hoạ sỹ, nhận dịp con đang ở Venice bảo ông hoạ sỹ vẽ cho con một bức tranh nhỏ sau đó kẹp vào lá thư rồi gửi về cho cha. Đối với cha thì tranh vẽ bằng sơn mài hay bằng nước đều như nhau, chỉ cần nhìn thật giống con là được. Cha hy vọng là thường ngày con như thế nào thì khi vẽ cũng như thế, cha không hy vọng sẽ nhìn thấy con trong bộ trang hiếm thấy, kỳ quái. Cha chỉ chú tâm xem tranh có giống con hay không, nhất định phải là chính con, cha cũng không chú trọng đến kỹ xảo của ông hoạ sỹ. Nếu bây giờ con vẫn chưa có bức tranh nào thì cha mong con trước khi rời Venice hãy vẽ và gửi cho cha một bức cùng với thư của con. Để bảo đảm thư an toàn đến được với cha, tốt nhất con hãy tìm ông Smith Grey, nhờ ông ấy cho bức tranh kèm trong thư của văn phòng quốc nội Anh. Đồng thời, trong thư con hãy bỏ vào một sợi dây, sợi dây chính là chiều cao của con. Cha rất muốn biết chiều cao của con dạo này ra sao. Con số thực sẽ chứng minh được một vóc dáng tốt sẽ đem lại cho người ta rất nhiều điểm thuận lợi. Chúc con sẽ có một vóc dáng khiến người ta ngưỡng mộ và đủ tự tin khi con giao tiếp với người khác.

Qua bức thư tình cảm và chân thành của người cha gửi con trai về lễ nghĩa và mối quan hệ giữa người với người, tiền là thứ để người ta dựa vào đó mà sinh tồn, nhưng tiền không phải là sức mạnh vạn năng, không thể sử dụng tuỳ tiện bừa bãi nó. Khi tiêu tiền, đừng quên hãy suy nghĩ một chút xem bạn có đang dùng tiền cho lợi ích của những người khác mà không phải chỉ có lợi cho bản thân hay không. Tiêu tiền một cách có lý trí mới thể hiện được giá trị đích thực của đồng tiền.

Lan Chi sưu tầm, tổng hợp