Bước tiến lớn về giáo dục, thi cử thời Lê sơ
Nếu như vua Lê Thái Tổ được biết đến là vị vua khai quốc, đánh đuổi quân Minh xâm lược thì vua Lê Thánh Tông lại đưa nước Đại Việt phát triển thịnh trị, trong đó có giáo dục-thi cử. Nhìn chung, các vị vua triều Lê sơ đều quan tâm trọng dụng hiền tài, nhưng đến thời vua Lê Thánh Tông thì giáo dục có những thành tựu vô cùng rực rỡ. Hiền tài, trí thức được đào tạo với số lượng lớn, nguồn cung cấp cho đội ngũ quản lý xã hội khá dồi dào. Lê Thánh Tông cho mở rộng các công trình ở khu Văn Miếu và nhà học Quốc Tử Giám để khuyến khích Nho giáo và mở mang việc học. Triều đình đã khuyến khích người học bằng “học bổng”, miễn sưu thuế. Lê Thánh Tông cho định lại lệ “học bổng” cho người học ở Quốc Tử Giám.
Cuốn “Vương triều Lê (1428-1527)” do GS. TS Nguyễn Quang Ngọc làm chủ biên đã kể về sự quan tâm của vua Lê Thánh Tông đến các sĩ tử. Có lần, vua đóng giả làm dân thường vi hành đến nơi ở của các cống sinh khu trường giám, nhà vua thấy một cống sĩ khoảng 50 tuổi đọc sách tới khuya nhưng chỉ húp cháo suông không có muối. Hôm sau, nhà vua sai người mang đến cho vị cống sĩ ấy một chĩnh muối. Thời vua Lê Thánh Tông quy định rõ ràng, cứ 3 năm tổ chức một kỳ thi Hương và thi Hội. Sau thi Hội, các tiến sĩ sẽ thi Đình để phân loại và tìm ra “tam khôi” gồm Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa. Cuốn sách này cũng cung cấp về số liệu người thi và người đỗ trong các đợt thi. Ví dụ như năm 1463 có tới 4.400 người tham gia thi Hội. Năm 1475 có 3.200 người tham gia thi Hội. Năm 1474 có tới 780 hương cống (tức người trúng 4 kỳ trong thi Hương).
Hữu Trưởng