Đổi mới SGK sau 2015: Đưa học sinh vào các tình huống cụ thể
Nhiều chức năng, vai trò của SGK được coi là tài liệu dạy học, đó sẽ là nguồn câu hỏi, nguồn kiến thức, nguồn tư liệu giúp học sinh hòa nhập với những hoạt động thực hành liên quan tới môn học....
Phát triển SGK theo tình huống
GS. TS. Mike Horsley - Chủ tịch Hiệp hội nghiên cứu quốc tế về SGK và
phương tiện giáo dục (Đại học Central Queensland, Australia) cho biết,
SGK được coi là một tài liệu dạy học, nó cũng cung cấp cơ sở truyền tải
kiến thức và phương pháp sư phạm cho người thầy, là nguồn chính cho
người thầy soạn bài và cung cấp cấu trúc của chương trình dạy và học
GS. Horsley cũng cho rằng, sự thay đổi quan niệm về bản chất và vai trò
của SGK và tài liệu dạy học trên lớp phản ánh những phân tích SGK và
việc sử dụng SGK của giáo viên. Những thay đổi về quan niệm SGK gắn chặt
với thay đổi quan điểm và lí thuyết, liên quan tới bản chất việc học
của học sinh và điều này thúc đẩy những thay đổi trong chương trình.
 |
| GS. TS. Mike Horsley - Chủ tịch Hiệp hội
nghiên cứu quốc tế về SGK và phương tiện giáo dục (Đại học Central
Queensland, Australia). Ảnh Xuân Trung |
Trước đây, khi chương trình tập trung vào hoạt động học được coi trọng
việc lĩnh hội kiến thức thì khi đó SGK là phương tiện cơ bản để truyền
tải kiến thức và do vậy nó tập trung vào việc cung cấp thông tin và các
hoạt động tương ứng. Lúc bấy giờ, giáo viên và SGK đã là nguồn cung cấp
kiến thức và SGK đã cấu tạo nên chương trình dạy – học của giáo viên và
học sinh.
Thực tế, theo Chiến lược chuyên sâu về SGK và tài liệu học tập 2005 của
Unesco thì SGK cần thiết cho hoạt động giáo dục chất lượng dành cho mọi
người và dựa trên nguyên tắc quyền con người. Đó là sản phẩm của quy
trình phát triển chương trình rộng hơn, trong đó tham định, cải cách và
điều chỉnh thường xuyên được coi là những thành phần tự nhiên. Một trong
những mục tiêu đó là: Tạo điều kiện cho hoạt động học hướng tới kết quả
cụ thể có thể đo được. Kết quả này xem xét nhiều quan điểm, cách học và
thể thức (bao gồm kiến thức, kĩ năng và thái độ). Tạo điều kiện học tập
theo hướng khuyến khích mọi người học tham gia chủ động và công bằng
trong quá trình học.
Kinh nghiệm tại Australia cho thấy, các tiêu chí đánh giá và phát triển
SGK phản ánh các suy đoán về vai trò của giáo viên và học sinh trong
các lớp học tổ chức theo hướng lấy học sinh làm trung tâm và cho chương
trình tạo nên ý nghĩa cho từng học sinh và đòi hỏi học sinh tham gia và
hỗ trợ. Những tiêu chí này không chỉ phản ánh các ấn bản SGK và tài liệu
in mà còn thể hiện nguồn tài liệu giáo dục số hoá.
Việc thay đổi chương trình sẽ kéo theo SGK và thiết bị hỗ trợ dạy học,
để có được phương pháp tiếp cận đạt mục tiêu, theo GS. Horsley như thế
là chưa đủ vì chính giáo viên là người đưa ra nhiều quyết định về những
nội dung chuyển tải (thay cho chương trình có sẵn) và cũng chính giáo
viên là người điều tiết việc sử dụng SGK và tài liệu dạy học trong lớp.
GS. TS. David O. Kronlid, khoa Giáo dục học (Đại học Uppsala, Thuỵ Điển)
có cách nhìn khác dựa trên những tình huống trong giáo dục, cụ thể ở
đây là tình trạng biến đổi khí hậu, vậy loại SGK nào sẽ cần nhằm giúp
học sinh học được những kiến thức, kĩ năng và giá trị phù hợp với từng
bối cảnh để có thể đối mặt với thách thức lớn về đạo đức, pháp luật và
khoa học? Theo GS. David O. Kronlid thì câu trả lời sẽ là: SGK giáo dục
biến đổi khi hậu sẽ phù hợp, cụ thể và tạo cơ hội tiến hành tuần tự
trong hoạt động dạy và học về biến đổi khí hậu.
“Tôi tin rằng SGK dựa vào nghiên cứu tình huống giúp giáo viên chọn ra
những kiến thức, kĩ năng và giá trị của sự biến đổi khí hậu thích hợp
với học sinh và phù hợp với bối cảnh riêng mà chúng được sử dụng, trong
trường hợp này là ở Việt Nam hoặc ở những cộng đồng người Việt khác
nhau. Thứ hai, tôi tin là SGK dựa vào nghiên cứu tình huống sẽ giúp giáo
viên phát triển nội dung giáo dục biến đổi khí hậu thực tế và có tính
định hướng hành động. Tôi cũng tin rằng SGK dựa vào tình huống sẽ mang
đến một cơ hội tuyệt vời cho các giáo viên nhằm chú trọng đến việc giáo
dục kiến thức, kĩ năng và giá trị một cách dần dần trong hoạt động dạy
học của họ” GS. David O. Kronlid tin tưởng.
 |
| SGK sau 2015 sẽ có nhiều thay đổi. Ảnh minh họa Xuân Trung |
Nhưng để tiến hành nội dung giáo dục biến đổi khí hậu phù hợp với học
sinh và cộng đồng, theo GS. David O. Kronlid điều quan trọng là phải bắt
đầu giáo dục biến đổi khí hậu bằng những vấn đề thích hợp với học sinh.
Cách tốt nhất để các em học sinh - những chủ nhân tương lai của đất
nước - thấy sự cần thiết để học về sự biến đổi khí hạu, là giới thiệu
với các em một tình huống cụ thể, ví dụ như một mối đe doạ của sự biến
đổi khí hậu.
Các tình huống cụ thể đưa vào SGK trước khi tích hợp
Cũng tại Thụy Điển – một đất nước bắc Âu với nền giáo dục phát triển,
một kinh nghiệm nữa đến từ chuyên giao giáo dục, TS. Lann Lundegard,
Khoa Toán và Giáo dục khoa học (Đại học Stockholm, Thụy Điển) chia sẻ, ở
Thụy Điển việc xác định giáo dục phát triển bền vững là điều kiện cốt
lõi để thiết kế các môn “Tìm hiểu khoa học” ở các trường học.
Để thực hiện bền vững thì giáo dục phải dựa những điều mà học sinh đối
diện với các tình huống hàng ngày như: giao thông, việc tiêu thụ năng
lượng, nước, thực phẩm, quần áo. Các lĩnh vực này học sinh được tìm hiểu
và thiết lập trong mối liên quan đến các kiến thức như các dịch vụ hệ
sinh thái và dấu chân sinh thái.
Bài học kinh nghiệm từ GS. TS Mike Horsley được chia sẻ với tình huống
cụ thể ở Việt Nam là, đổi mới chương trình – SGK phải thực hiện các
nghiên cứu chuyên sâu hơn về việc sử dụng SGK trong lớp của giáo viên
trước khi phát triển SGK mới tích hợp thay đổi chương trình học.
Nghiên cứu về việc giáo viên điều chỉnh SGK cũng có thể cung cấp thông
tin hữu ích cho việc tiếp tục phát triển SGK tốt hơn. GS. TS. Mike
Horsley lưu ý, mặc dù đặc điểm của SGK là có thể hạn chế hoặc thúc đẩy
quá trình học trong lớp - chính việc sử dụng SGK của giáo viên và cách
điều chỉnh việc sử dụng của học sinh tạo ra cách học mà học sinh được
trải nghiệm. Việc đào tạo và phát triển nghề nghiệp cho giáo viên về sử
dụng tài liệu mới cũng sẽ đóng vai trò quan trọng.
GS. TS. Mike Horsley cũng cho biết, xu thế chung của nhân loại sẽ là
phát triển SGK số, SGK mới cũng cần xem xét khả năng của giáo viên bình
thường và những người có tư tưởng đổi mới. Và việc được hỗ trợ bởi những
nguồn tư liệu số là điều hiển nhiên.
Chiến lược Chuyên sâu về SGK và Tài liệu học tập của UNESCO (2005) cho
biết “trong thập kỉ vừa qua, xu hướng đã tách rời các hệ thống do trung
ương quản lí và chính phủ sở hữu đối với việc cung cấp sách cho hệ thống
cấp dưới, cho phép cạnh tranh và lựa chọn tại địa phương, một xu hướng
mà đến nay đã tạo ra nhiều tài liệu phù hợp với trình độ và đổi mới về
phương pháp sư phạm.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều việc phải làm. Cơ hội
tiếp cận tài liệu và việc sử dụng hiệu quả trong môi trường học đòi hỏi
sự phối hợp và tham gia tích cực của các bên. Hệ thống cấp dưới cũng mở
nhiều không gian hơn cho việc sản xuất tài liệu học tập bằng ngôn ngữ
địa phương và dân tộc thiểu số”.
Không có chính sách về SGK nào liên
quan tới việc tiếp nhận, quản lí chất lượng, hỗ trợ chương trình mới
hoặc việc phân bổ cụ thể ngân quỹ cho trường mua tài liệu cho SGK và các
tài liệu dạy học khác ở Australia. Chính phủ Australia giảm thuế cho
cha mẹ mua các tài liệu giáo dục. Tất cả các quyết định liên quan tới
sản xuất, cung cấp, nội dung và phương pháp sư phạm đều giao phó cho thị
trường tự do.
GS. TS. Mike Horsley
(Theo giaoduc.net.vn)
|
|
|
Tin đọc nhiều
Hà Nội từ lâu được bạn bè ...
11:18 | 10/06/2015
Nói về đóng góp của ...
02:58 | 12/12/2013
Bạn có nghe thông tin có ...
08:26 | 14/05/2013
Có lẽ, trong nhiều ...
02:22 | 26/05/2014
Nhìn lại khoảng thời ...
03:26 | 10/10/2014
|