Tất nhiên, những bậc hào kiệt, tuấn kiệt đó không nhiều, chỉ như sao mai buổi sớm, như lá mùa thu. Dù ít, nhưng nước Nam thời nào cũng có hào kiệt, và mỗi thời khác nhau chỉ duy nhất một chỗ, đó là hào kiệt có được dùng hay không.

Và bi kịch hay vinh quang của đất nước rơi đúng vào chỉ một chữ “dùng” này.

Người xưa sử dụng nhân tài không bận tâm đến trẻ hay già, mà tìm cho ra người có thực tài và thực tâm. Trẻ mà vô tích sự, mà già nua bộ óc thì chẳng trẻ để làm gì. Già mà thông minh mẫn tuệ, nhìn xa trông rộng, sáng tạo không ngừng thì bằng vạn người trẻ.   

Sức trẻ của một đấng “hào kiệt” chính là tài năng của con người ấy chứ không phải là tuổi tác của họ.

Quay lại với hai tân Phó Thủ tướng tạo sức nóng trong dư luận hai hôm nay, trong đó có một phần nhiệt lượng tỏa ra từ chân dung của lãnh đạo trẻ. Kể cũng vui, vì tuổi hai ông trẻ so với nhiều người cùng vị trí của các thế hệ trước, nhưng cũng buồn, vì ngần ấy tuổi rồi còn trẻ sao đặng?

Từ sự kiện Quốc hội phê chuẩn hai tân Phó Thủ tướng nhìn lại cán bộ quan chức của đất nước. Dân không cần biết các vị lãnh đạo bao nhiêu tuổi, mà chỉ quan tâm họ có “sức trẻ” của tài năng và nghĩa khí của một bậc hào kiệt như Nguyễn Trãi từng nói. Mà Nguyễn Trãi nói gì vậy? Xin thưa rằng đem hết chữ nghĩa và tư tưởng của ông cô đặc lại còn đúng một chữ “Dân” mà thôi.

“Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân”, “Hòa bình là gốc của nhạc, thanh âm là văn của nhạc… Dám mong bệ hạ rủ lòng yêu thương và chăn nuôi muôn dân khiến cho trong thôn cùng xóm vắng không có một tiếng oán giận sầu than, đó tức là giữ được cái gốc của nhạc”.

Đã là hào kiệt thì không thể “ăn của dân” mà chỉ nhường cho dân ăn.

Đã là hào kiệt thì không thể “xây trụ sở như cung điện” (lời của đại biểu Ksor Phước), trong khi bệnh nhân còn thiếu giường nằm, trẻ em còn thiếu trường học.

Đã là hào kiệt thì khi ra đi không lạnh lẽo đơn độc mà muôn triệu dòng nước mắt tiễn đưa, nghìn thu danh sáng cùng núi sông. Cứ nhìn Đại tướng Võ Nguyên Giáp mà răn mình.

Đất nước này đang cần những hào kiệt.