Vẫn tư duy "phi thị trường"

Theo Dự thảo lần 4 NĐ 84 sửa đổi Bộ Công Thương vừa công bố cho phép DN đầu mối tự điều chỉnh nếu giá xăng dầu cơ sở giảm trong phạm vi 6% so với giá bán lẻ hiện hành; Khi giá xăng dầu cơ sở biến động trong phạm vi 5%, DN được quyền chủ động tăng giá bán lẻ. Nếu giá cơ sở tăng từ trên 5 - 8%, DN được quyền tăng giá 50%, cộng thêm 40% của phần tăng thêm, 60% còn lại sử dụng Quỹ Bình ổn giá để bù đắp. Đây là điểm thay đổi đáng kể của bản Dự thảo lần này. Ở Dự thảo lần 3 phát đi giữa tháng 5, Bộ Công Thương đưa ra quãng biến động giá là 5 - 10%. Còn theo quy định tại Dự thảo mới nhất, giới hạn cho lần điều chỉnh là khi giá cơ sở tăng từ 7 - 12% so với giá bán lẻ hiện hành. Thời gian giữa 2 lần điều chỉnh giá cũng được giữ là 10 ngày theo quy định hiện nay, thay cho khoảng cách 15 ngày được đề xuất trong bản Dự thảo lần trước.

Các chuyện gia cho rằng, việc điều chỉnh biên độ được tăng giá cho DN từ 7 - 12% về 5 - 8% không có nhiều ý nghĩa. DN vẫn dễ tăng khó giảm. Chưa kể, giá cơ sở tính theo Dự thảo chưa phản ánh thật đúng biến động của giá thế giới, khó minh bạch về giá với người dân. Theo chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh: "Dự thảo sửa đổi Nghị định 84 do Bộ Công Thương soạn thảo vẫn tiếp tục cho DN quyền định giá xăng dầu. Sửa như vậy không đem lại lợi ích cho người tiêu dùng, cho các cơ quan quản lý Nhà nước mà chỉ có lợi cho một nhóm lợi ích nào đó. Nó trái với Luật Cạnh tranh và kiểm soát độc quyền, không phù hợp với kinh tế thị trường".

Đồng quan điểm, chuyên gia Ngô Trí Long nhấn mạnh, việc cho DN tự định giá xăng dầu không phù hợp với yêu cầu kiềm chế lạm phát hiện nay và trong nhiều năm tới. Tư duy, cơ chế vẫn hoàn toàn theo cơ chế định giá cũ "phi thị trường", DN có thể lợi dụng vị thế độc quyền tăng giá khi có biến động lên, nên dù mức điều chỉnh xé nhỏ nhưng nhiều lần cộng lại sẽ thành lớn.
 

Cần giám sát chặt khung giá

Được sự cho phép của Bộ Tài chính, từ 20 giờ ngày 28/6, xăng dầu đồng loạt tăng giá 360 đồng/lít, việc tăng giá lần này theo lý giải Bộ Tài chính là điều khó tránh khỏi, bởi giá xăng dầu thế giới bình quân 30 ngày gần đây (từ ngày 29/5 đến ngày 27/6) đứng ở mức cao.

Bình luận về việc tăng giá xăng dầu lần này, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, vai trò của Nhà nước trước hết phải giám sát hoạt động của các DN, đặc biệt giám sát về khung giá. Cơ quan quản lý phải giám sát xem giá cả hình thành trên cơ sở nào, giá DN đưa ra liệu đã hợp lý. Một trong những vướng mắc lớn nhất của thị trường xăng dầu vẫn chưa được Bộ Công Thương tháo gỡ, theo ông Long, chính là sự "nhập nhèm" giữa dự trữ lưu thông quốc gia và dự trữ thương mại của DN. Do đó, nếu cách tính giá chỉ dựa trên dự trữ lưu thông là "hoàn toàn sai", bởi không đảm bảo sự vận hành theo cơ chế thị trường.

Xăng dầu tăng giá, khiến DN và người dân không khỏi lo lắng do sức cầu đang yếu, trong khi giá đầu vào tăng. Đại diện một số siêu thị cho biết, trong điều kiện thị trường chưa mấy khởi sắc do sức mua vẫn suy giảm, các hãng đều đang phải chạy đua tung ra các chương trình giảm giá, khuyến mãi. Do đó, việc tăng giá trong thời điểm này để "chạy" theo giá xăng dầu sẽ càng làm cho các DN thêm "hụt hơi".

Cơ chế điều hành xăng dầu vẫn nửa vời, có thể tạo kẽ hở cho DN lợi dụng. Bởi cách điều hành như hiện nay vô hình trung, liên Bộ Tài chính - Công Thương đã tạo điều kiện để các DN hành xử theo cách "coi trọng lợi ích DN hơn lợi ích của nền kinh tế". Một lần nữa vấn đề đặt ra cần phải gấp rút sửa đổi Nghị định 84 về kinh doanh xăng dầu nhưng nếu thay đổi như Dự thảo vẫn sẽ chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế đặt ra và người tiêu dùng vẫn chịu thiệt.