Đàn Xã Tắc – từ di tích khảo cổ học trong lòng đất đến nguồn tư liệu quý
Bản thảo Di tích khảo cổ học Đàn Xã tắc Thăng Long gồm 4 chương.
Chương I. Vị trí địa lý và quá trình nghiên cứu địa điểm Đàn Xã Tắc.
Bằng những cứ liệu khoa học và thực tế, các tác giả đã xác định một cách chính xác vị trí địa lý của địa điểm Đàn Xã Tắc. Quá trình khai quật và nghiên cứu Di tích này được các tác giả trình bày rất rõ ràng, khách quan. Đó là những cơ sở khoa học quan trọng nhất, giúp các nhà khoa học khẳng định rằng: “Địa điểm thăm dò khảo cổ đúng là khu vực đàn Xã Tắc Thăng Long”.
Hiện nay, tại khu vực khoảng phía Đông Nam Ô Chợ Dừa, phía Đông của phố Nguyễn Lương Bằng có địa danh Xã Đàn 1, ngõ Xã Đàn 2, phường Nam Đồng. Khu vực này mang tên Xã Đàn là vì nơi đây hàng nghìn năm qua có đàn Xã Tắc, một loại hình đàn tế quan trọng vào bậc nhất trong không gian nghi lễ cúng tế của các vương triều Việt Nam ở kinh đô Thăng Long.
Trong chương II. Di tích, di vật thời Lý – Trần – Lê và diện mạo Đàn Xã Tắc Thăng Long và chương III. Các loại hình di tích khác. Bằng phương pháp đặc thù của khoa học khảo cổ, bản thảo đã tái hiện được toàn bộ diện mạo các di tích, di vật thời Lý - Trần - Lê và diện mạo Đàn Xã Tắc Thăng Long, cũng như các loại hình di tích thuộc thời kỳ tiền - sơ sử Phùng Nguyên và di tích cư trú thuộc khoảng 10 thế kỷ đầu Công nguyên.
Xét đến tính logic của thành tạo tầng văn hóa ở Đàn Xã Tắc Thăng Long. Trong nội dung của bản thảo, quá trình hình thành các lớp văn hóa của địa điểm Đàn Xã Tắc được trình bày rất rõ ràng, khách quan (tr.31 & 46). Người đọc, dù không phải là nhà chuyên môn cũng hình dung được quá trình đó. Khi đề cập đến lớp văn hóa Phùng Nguyên tại đây, các tác giả đã cho biết tình trạng thực tế là lớp văn hóa này chỉ là lớp đất có màu xám và những mảnh gốm vụn không nhận biết được những đặc trưng. Trong khi đồ đá Phùng Nguyên lại phân bố trong lớp văn hóa 10 thế kỷ đầu Công nguyên (tr.46). Qua các hình ảnh cũng như sự dẫn giải, nội dung của bản thảo đã giúp người đọc thấy rõ hiện tượng thành tạo tầng văn hóa ở đây. Đây cũng là những hiện tượng thường thấy trong khảo cổ học.
Chương IV. Giá trị lịch sử văn hóa của địa điểm khảo cổ học Đàn Xã Tắc.
Bằng sự phân tích hợp lý, sắc sảo, các tác giả đã làm nổi bật lên những giá trị lịch sử văn hóa của địa điểm Đàn Xã Tắc Thăng Long. Mỗi một di tích trong khu di tích Xã Đàn đều mang một giá trị tiêu biểu cho thời đại mình, tất cả đã góp phần tạo nên giá trị nổi bật của Di tích Đàn Xã Tắc, trong nền cảnh chung của Di sản lịch sử - văn hóa của hoàng thành Thăng Long.
Bản thảo với hơn 200 trang được dịch song ngữ tiếng Anh, tiếng Việt cùng nhiều hình ảnh, sơ đồ, đã dựng khái quát diện mạo về di tích khảo cổ học Đàn Xã Tắc bấy lâu chôn vùi trong lòng đất mới được khai quật. Ý nghĩa của bản thảo đã vượt qua việc bảo tồn di tích để đến với đông đảo người đọc, các nhà nghiên cứu về một di tích khảo cổ học, vết tích của các triều đại phong kiến đóng đô trên mảnh đất Thăng Long trở thành nguồn tư liệu quý giá về Thăng Long ngàn năm văn hiến.
Đàm Ly
Nhà xuất bản Hà Nội