Tuyển tập của một Dòng văn là bộ sách tuyển chọn tác phẩm của một dòng họ, do đó Tuyển tập phải phản ánh quá trình hình thành, kế thừa, phát triển, thành tựu và hoạt động trước tác của các tác giả trong dòng văn. Dòng văn nào và bao giờ cũng ít nhiều tạo được một phong cách riêng, thể hiện ở quan điểm tư tưởng, quan điểm trước tác, đề tài, chủ đề, văn phong, ngôn từ, hứng thú thể loại…

Dòng chảy của Dòng văn Phan Huy có độ dài khoảng hơn 100 năm, xuyên qua ba triều đại cuối Lê - Trịnh, Tây Sơn và Nguyễn. Đó là thời kỳ lịch sử Việt Nam xảy ra những biến động lớn, có hào hùng cũng có bi kịch, tầng lớp nho sĩ trí thức phân rẽ, đặc biệt là bước rẽ của lịch sử khi nhà Nguyễn phải đối đầu với tư bản phương Tây… Chính vì lẽ đó trong Tuyển tập Dòng văn Phan Huy, Ban Biên soạn đã cố gắng phản ánh về Dòng văn trên nền tảng bình diện tư tưởng , văn hóa, kinh tế, xã hội và số phận con người.

Quan điểm tuyển chọn bộ Tuyển tập Dòng văn Phan Huy. Về tác giả: giới thiệu hầu hết các tác giả của dòng họ Phan Huy - Sài Sơn. Có tác giả có khối lượng trước tác rất đồ sộ và đã được giới thiệu nhiều, có tác giả trước tác ít và trên văn đàn còn chưa được biết đến, đều được hiện diện trong Tuyển tập. Về tác phẩm: các tác phẩm được tuyển chọn theo tiêu chí lần lượt đó là: 1. Những tác phẩm thể hiện phương pháp tư duy khảo cứu khoa học mới của Dòng văn; 2. Những tác phẩm có giá trị thẩm mỹ về nội dung tư tưởng và nghệ thuật; 3. Những tác phẩm bổ sung cho sử học và các bộ môn khác của văn hóa văn học nước nhà; 4. Những tác phẩm có nét độc đáo về bút pháp hoặc thể loại; 5. Những tác phẩm thể hiện phong cách riêng của từng tác giả.

Kết cấu bộ sách Tuyển tập Dòng văn Phan Huy được sắp xếp theo lịch đại. Với cách sắp xếp này có thể giúp người đọc hình dung quá trình phát triển của dòng văn, tư tưởng, con người và phong cách tác giả, đồng thời qua đó cũng có thể nhìn rõ hơn, tập trung hơn những vấn đề về hiện tình tư tưởng, xã hội… của đất nước ở những thời điểm nhất định trong suốt chiều dài hình thành, phát triển của Dòng văn. Bộ tuyển tập mở đầu bằng bài nghiên cứu chung về dòng văn. Tiếp đó là phần giới thiệu tác phẩm tuyển chọn của lần lượt 6 tác giả Phan Hy Cận, Phan Huy Ích, Phan Huy Ôn, Phan Huy Thực, Phan Huy Chú và Phan Huy Vịnh. Ở cuối sách là phần phụ lục gồm: Niên biểu dòng văn Phan Huy, bảng tra cứu tên người, tên đất, tên tác phẩm, bản đồ đường đi sứ của Phan Huy Vịnh, sắc phong của dòng họ Phan Huy, Bản dịch thơ ngự chế của vua Tự Đức viết cho sứ đoàn của Phan Huy Vịnh và Thư mục tài liệu tham khảo, Nguyên bản Hán văn Hoa thiều ngâm lục của Phan Huy Chú.

Về văn bản, dòng văn Phan Huy có nhiều sao bản, nội dung căn bản thống nhất, nhưng cũng có những sai dị, việc khảo sát văn bản, chọn bản nền được đặt trước từng tác phẩm, nhằm giúp độc giả tiện theo dõi và chỉ nêu những dị biệt khi cần thiết.

Về dịch chú, nhóm Biên soạn đã thống nhất: Trừ các bản dịch của các thành viên trong nhóm Biên soạn, những bản dịch nào tuyển chọn lại của các học giả, dịch giả khác đều thống nhất tôn trọng cách hiểu, cách hành văn của văn bản đã công bố và ghi rõ tên người dịch chú ở dưới bài, hoặc ở dưới phần giới thiệu tác giả, văn bản. Với thơ và phú, tên người dịch chủ yếu chỉ ghi dưới bài thơ dịch hoặc bài phú dịch nguyên thể, có phần dịch xuôi. Về cách kết cấu một bài thơ được sắp xếp theo trình tự: chữ Hán, phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ và chú thích. Đối với bài văn xuôi thì bỏ nguyên văn phần chữ Hán.

Dòng văn Phan Huy là một di sản văn hóa văn học phong phú. Tuyển tập mới chỉ giới thiệu được một phần. Quy cách biên soạn đã cho thấy sự làm việc, nghiên cứu kỹ lưỡng của tập thể nhóm Biên soạn, góp phần tạo nên sự thành công của bộ sách Tuyển tập dòng văn Phan Huy (nhánh Sài Sơn).

Trần Duy