Bản sắc của cộng đồng dân cư Hà Nội
Với vai trò là Thủ đô của cả nước, mảnh đất này luôn là nơi “đất lành, chim đậu”, thu hút cư dân từ nhiều vùng khác nhau về đây. Trong thời hiện đại, tình trạng di dân vào Hà Nội càng mạnh mẽ, sự xáo trộn dân cư diễn ra liên tục. Những cư dân Hà Nội đã mang đến mảnh đất này nhwunxg nét đặc sắc về văn hóa của khắp các miền đất nước, pha trộn lại, lắng đọng lại, tạo nên nét văn hóa Thủ đô đặc sắc. Ở các huyện và các xã ven đô (mà nay hầu hết đã thuộc về vùng nội đô), do cư dân chủ yếu sống bằng nông nghiệp nên thành phần cư dân không có thay đổi lớn. Có thể tìm được ở đây những làng quê với những dòng họ mà gia phả từ thế kỷ 15, 16 như họ Nguyễn ở Trung Tự (thế kỷ 15), họ Phạm ở Đông Ngạc ( từ cuối thế kỷ 14), họ Nguyễn ở Đông Anh (thế kỷ 16). Nhưng ở vùng nội đô, nhất là khu vực của các phường thủ công và thương nghiệp, dân cư có sự biến động lớn và hiện nay rất hiếm các dòng họ lâu đời. Điều này có thể được lý giải vì vùng nội đô Thăng Long xưa vốn là địa bàn sinh sống chủ yếu của các quan lại. Khi có một người đỗ đạt làm quan, thường có xu hướng chuyển cả gia đình, đôi khi là cả một dòng họ ra đất kinh kỳ sinh sống, đến khi nghỉ hưu hay có biến cố gì đó thì lại trở về quê. Những người buôn bán hay làm nghề thủ công cũng vậy, khi kinh tế phát triển, nghề nghiệp hưng thịnh thì họ tập trung về kinh đô nhưng khi làm ăn sa sút thì họ lại dời đi. Những biến động về chính trị, sự thay thế nhau của các triều đại phong kiến cũng là nguyên nhân của những xáo trộn.
Sống ở Hà Nội lâu hay mới đến sống không phải là nhân tố quyết định một người có phải là người Hà Nội hay không, bởi vì, mỗi con người và cộng đồng không chỉ thấm chất văn hóa Thủ đô, mà cũng sáng tạo nên văn hóa Thủ đô. Có nhiều nhà nghiên cứu coi cốt cách của người Hà Nội gói trọn trong hai chữ thanh lịch. Nét thanh lịch này không phải là vốn có tự nhiên, mà là trong quá trình sống ở đất kinh kỳ, nay là đất Thủ đô văn hiến, mỗi người tiếp thu, chọn lọc và hình thành như một phần phẩm chất nhân cách của cá nhân mình, tạo thành lối sống văn hóa.
Trong quá trình con người định cư, khai thác lãnh thổ, phát triển kinh tế, văn hóa, ở khu vực Hà Nội ngày nay từng bước hình thành nên một cộng đồng dân cư, vừa cố kết, vừa rộng mở để tiếp nhận thêm những thành viên mới, những nhân tố mới, xây dựng một kinh đô ngàn năm văn hiến, hiện nay là Thủ đô của cả nước. Lịch sử hình thành cộng đồng dân cư ở Hà Nội có liên quan chặt chẽ với cả lcihj sử xã hội, trong đó phải kể đến các biến cố xã hội thời cận đại và hiện đại. Trong hoàn cảnh đó, tính năng động, tính thích ứng và tính đa dạng trở thành một bản sắc của cộng đồng dân cư Hà Nội.
Duy Trần