Hải trình chí lược - Tác phẩm văn xuôi chữ Hán của Phan Huy Chú
Một trong những đóng góp đáng chú ý của Phan Huy Chú đối với văn xuôi ghi chép là tập Hải trình chí lược. Ở tập ký này Phan Huy Chú ghi lại hành trình (một dạng kỷ hành văn) trên biển của ông trong chuyến đi công cán để chuộc tội sang Tân Gia Ba và Giang Lưu Ba năm 1832, cố gắng tả thật đúng những cảnh sắc núi sông và các sự tình xảy ra trong cuộc lữ hành, cả những ấn tượng của tác giả trước một thế giới đầy mới lạ…Qua những điều tai nghe mắt thấy, Phan Huy Chú đã cung cấp cho người đọc những hiểu biết về vùng Singapo thuộc Anh và Inđônêxia thuộc Hà Lan ở nửa đầu thế kỷ 19: từ những tri thức về địa lý tự nhiên đến những thể chế hành chính, phong tục tập quán, công nghiệp, thương nghiệp, tình hình kinh tế chính trị, cả về vấn đề ngôn ngữ cũng như về một số thắng cảnh. Hơn nữa, là một trí thức Nho học có trình độ hiểu biết sâu về lịch sử, văn hóa Trung Hoa, tại những vùng đất xa lạ trong hành trình của mình, Phan Huy Chú đặc biệt suy nghĩ và chú ý ghi chép về những tiến bộ kỹ thuật, về ứng xử văn hóa rất khác với thê sgiwois Việt Nam - Trung Hoa mà ông đã quen thấy trước đây. Vì thế những ghi chép của ông không những cho thấy các mối quan hệ chính trị, ngoại giao, buôn bán giữa triều NGuyễn và các nước trong khu vực, mà còn phản ánh khá rõ những nhận thức của trí thức Việt Nam lúc bấy giờ về một thế giới mới ở Đôg Nam Á có sự hiện diện cuộc sống và các hoạt động giao thương của người Anh, người Hà Lan phương Tây.
Hành trình chí lược được coi là một trong những tác phẩm ký văn xuôi chữ Hán đã ghi lại được những bước đi đầu tiên của dân tộc Việt Nam trong tiến trình nhận thức châu Âu. Nó đồng thời có ý nghĩa đối với việc tìm hiểu lịch sử phát triển thể văn anyf, vừa có ý nghĩa trong việc xem xét mối quan hệ của Việt Nam trong giao lưu văn háo, văn học với châu Âu ở nhwunxg bước khởi đầu.
Trần Duy