Lời tựa Lễ nghi chí trong Lịch triều hiến chương loại chí
LỄ NGHI CHÍ
LỜI DẪN
Trong đạo trị nước, lễ là cần hơn cả. Lễ để nhận rõ việc hiềm nghi, soi sáng chỗ vi ẩn, chia ra người trên kẻ dưới, tỏ rõ vật nọ phẩm kia. Lễ nghi ba trăm điều, uy nghi ba nghìn điều, chỗ nào cũng ngụ tinh thần của cổ nhân ở đó. Điển lễ thời cổ sâu kín tinh vi, không thể nói hết được.
Nước Việt ta dựng nước văn minh, thấm nhuần phong hóa Trung Hoa, mỗi đời nổi lên, đều có lễ nghi, chất [phác] văn [hoa] bớt hay thêm, trước sau cùng so sánh, trong đó độ số nghi tiết hoặc có khác nhau, xa cách hàng nghìn năm, biên chép thiếu sót, nên phải tra cứu rõ ràng mà đính chính lại. Đây hãy nói những điều lớn như: quy chế mũ áo, nghi vệ xe kiệu, là để phân biệt người trên kẻ dưới; lễ tế trời ở đàn Nam giao, tế tổ ở nhà tôn miếu, là để kính quỷ thần; việc vui mừng thì có lễ khánh hạ của triều đình; việc đau thương thì có lễ tuất tang của nhà nước; cùng là những lễ tiến tôn sách phong[1] thì làm ở nơi cung phủ; những lễ tế cáo cầu đảo thì để tiếp với bách thần. Các lễ đều là có quan hệ với đạo trời lẽ vật, với điển nước phép triều, các đời diên cách, kỹ, dối khác nhau, cần phải chia ra từng mối, từng ngành, mà không thể thiếu sót được.
Từ đời Đinh, đời Lý về trước, nghi tiết còn đơn giản, đến đời Trần, đời Lê về sau, lễ chế mới nhiều, hoặc trước sơ lược mà sau tường tận hơn, hoặc trước không mà sau có, đều là do lễ nghĩa mà đặt, văn mỗi thời mỗi khác, nghi thức đã đặt, đều phải chép cả. Tôi bèn khảo cứu trong sử sách, đính chính từng môn từng điều, theo cũ đổi mới thì thuật suốt xưa nay, chỗ hay chỗ dở thì bàn thêm cho rõ, để cho người xem dễ nhận phải chẳng. Bởi thế gọi chung là Lễ nghi chí, điều mục thứ tự kê ra sau này.
Lời tựa cho cuốn Lễ nghi chí được giới thiệu trong bộ Tuyển tập dòng văn Phan Huy nhánh Sài Sơn thuộc Dự án Tủ sách ngàn năm văn hiến giai đoạn II ở phần tác giả tác phẩm Phan Huy Chú.
Trần Duy
[1] Tiến tôn sách phong: tiến tôn là tôn bậc dưới lên bậc trên; sách phong là làm sách vàng, sách bạc phong cho.