 |
Những phát hiện giá trị
Tại khu A, di tích thời Lý nổi bật là kiến trúc cung điện lớn với diện
tích hơn 1.200m2 (dài khoảng hơn 70m, rộng gần 18m) nằm ở phía bắc. Phát
hiện quan trọng nữa ở phía tây khu A là hệ thống 11 cụm móng trụ sỏi
tròn, nằm cách nhau từ 8 đến 12m, chạy dọc theo hướng bắc nam, dài hơn
82m. Kiểu dáng kiến trúc và chức năng của kiến trúc độc đáo này hiện
chưa thể nhận biết chính xác. Các chuyên gia Nhật Bản cho rằng đây là
kiến trúc kiểu cột cờ, giống như cung điện Nara của Nhật Bản hay là kiến
trúc tháp nhiều tầng liên quan đến tôn giáo. Còn các nhà khảo cổ học
Việt Nam cho rằng đây là công trình kiến trúc lầu gác được xây dựng nhằm
phục vụ cho nhu cầu thưởng trà trong hoàng cung. Còn các dấu tích kiến
trúc thời Trần tìm thấy ở đây là nền móng kiến trúc cung điện có hệ
thống bó nền bằng gạch xếp, được tạo theo hình hoa chanh rất đặc trưng
của nghệ thuật thời Trần.
Tại khu B, di tích thời Lý nổi bật với kiến trúc "nhà dài" xuất lộ hoàn
chỉnh nhất, đủ 13 gian với 14 hàng chân cột gồm 11 gian và 2 chái. Kiến
trúc nằm theo hướng bắc - nam, lòng kiến trúc rộng khoảng 450m2 có kết
cấu 3 hàng chân cột, nằm cách đều nhau. Hai bên đông tây của kiến trúc
này có hai hệ thống đường cống thoát nước được xây dựng bằng gạch rất
kiên cố và khoa học. Cũng tại khu B, có 2 dấu tích nền móng kiến trúc
thời Trần đáng chú ý. Kiến trúc thứ nhất ở phía bắc được xây dựng trực
tiếp trên nền của kiến trúc thời Lý, hiện đã xuất lộ 13 móng trụ được
gia cố bằng mảnh ngói vỡ. Kiến trúc thứ hai được xây dựng chồng lên trên
kiến trúc Lý, đã xuất lộ 9 móng trụ. Ngoài ra, ở khu B cũng tìm thấy
một số đoạn cống thoát nước được xây bằng gạch chữ nhật, đặc biệt hơn là
những đoạn cống hình ống dùng ngói lòng máng úp vào nhau. Di tích thời
Lê nổi bật nhất là 3 giếng nước trong đó 2 giếng được xây bằng gạch vồ
và một giếng được xây bằng các loại gạch của thời Lý, Trần tận dụng.
PGS. TS Tống Trung Tín, Viện trưởng Viện Khảo cổ học đánh giá, những
phát hiện dưới lòng đất của khảo cổ học tại khu vực này như nền móng các
công trình kiến trúc, hành lang, hệ thống tường bao, cống nước, giếng
nước, đường đi lối lại đã minh chứng một cách rõ ràng rằng, các cung
điện, lầu gác trong Hoàng thành Thăng Long từng được xây dựng rất công
phu, tráng lệ. Một số lượng lớn các loại hình di vật như phù điêu, tượng
tròn và ngói lợp mái trang trí rồng, phượng được tìm thấy ở đây cho
thấy kiến trúc Hoàng thành Thăng Long được thiết kế với sự phô bày vẻ
đẹp rực rỡ nhằm thể hiện sự oai nghiêm, đường bệ của hoàng đế, đồng thời
phản ánh đây vừa là trung tâm hành chính của các vương triều, vừa là
cung cấm của các hoàng đế nhà Lý, Trần, Lê kế tiếp nhau trị vì đất nước.
Cần những nghiên cứu tiếp theo
TS Bùi Minh Trí, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh thành cho biết, di
tích thời kỳ tiền Thăng Long (thế kỷ VII - thế kỷ X) tại khu A-B vẫn là
một câu hỏi mở. Tại khu A, một số dấu tích móng trụ bằng gỗ của kiến
trúc và các đoạn gạch bó nền của thời kỳ này cũng được tìm thấy, song
rất mờ nhạt và không thể xác định được rõ ràng. Bởi lẽ, phần lớn phát
hiện này mang tính đơn lẻ và tình cờ khi đào hố thăm dò để nghiên cứu
mặt cắt, kết cấu, kỹ thuật xây dựng các móng trụ của kiến trúc thời Lý.
Mặt khác, do phải bảo tồn các di tích kiến trúc thời Lý, Trần, Lê ở bên
trên nên không có điều kiện khai quật trong phạm vi rộng nhằm tìm hiểu
phạm vi và quy mô của các di tích kiến trúc đó. Di tích thời Lê ở khu A
cũng trong tình trạng tương tự, phần lớn đã bị đào phá do những biến
động của Thăng Long vào cuối thế kỷ XVIII và khi nhà Nguyễn tiến hành
xây thành Hà Nội vào năm 1803, rồi sau đó người Pháp phá bỏ tòa thành
này vào năm 1897. Dấu tích còn lại có thể nhận biết là hệ thống móng trụ
bằng gạch nằm ở khu vực phía đông và bắc khu A. Tuy nhiên, hiện nay, do
xuất lộ chưa hết và bị đào phá quá nhiều nên chưa thể nhận biết rõ ràng
mặt bằng tổng thể của kiến trúc.
Nghiên cứu cách sử dụng ngói lợp mái thời Đại La (thế kỷ VII-IX), Tiến
sĩ Koki Imai, Viện Nghiên cứu Di sản văn hóa quốc gia Nara (Nhật Bản)
cho rằng, chưa thể kết luận chắc chắn về việc có hay không cách sử dụng
như nhau cho các loại ngói ở Thăng Long. Bởi nhiều loại ngói tương tự
được tìm thấy ở các nơi khác là ngói thời Liêu hay thời Bắc Tống và
dường như được tạo ra muộn hơn thời Đại La. Để khẳng định niên đại của
ngói tìm thấy ở Thăng Long, cần khảo sát tổng thể để có được sự khẳng
định toàn diện.
Cũng theo TS Bùi Minh Trí, kết quả nghiên cứu về các loại hình kiến trúc
ở khu A-B của Khu di tích Hoàng thành Thăng Long mới chỉ là kết quả
nghiên cứu cơ bản về diện mạo mặt bằng, kỹ thuật xây dựng cũng như niên
đại cơ bản nhất của các công trình kiến trúc đó. Mối quan hệ về thời
gian và không gian cũng như việc đánh giá về quy hoạch cảnh quan đô thị
của các công trình kiến trúc cung điện, lầu gác ở khu vực này vẫn còn
rất nhiều vấn đề cần phải được tiếp tục nghiên cứu.