Đừng phản biện với tinh thần giết chóc

Mình hoàn toàn ủng hộ tinh thần phản biện, tranh luận và tuyệt đối đồng tình với chuyện độc giả có quyền phản bác, yêu – ghét một cuốn sách mà họ đã bỏ tiền ra để mua. Mình cũng từng phản ứng rất gay gắt với những cuốn sách, những bộ phim mà mình không thể đồng tình về quan điểm và tư tưởng. Nhưng cách mà nhiều người trong đám đông kia đang làm loạn lên thực sự là không chịu nổi. Đó không còn là phản biện, tranh luận hay đòi hỏi với tư cách là độc giả, mà là sự mạ lỵ, sỉ nhục cá nhân, và cả tinh thần... giết chóc nữa. Đám náo nhiệt này, như tuyệt đại đa số đám náo nhiệt trên các kênh truyền thông và mạng xã hội hiện nay, là biểu hiện của rất nhiều chứng bệnh của xã hội mình.

Trong cuốn sách trứ danh Chiếc Lexus và cây ô liu, Thomas L. Friedman từng có lời “tự thú” và “sám hối” rằng: “Có thời tôi đã bịa đặt khi đưa tin về thời tiết ở Beirut”. Đại thể, hồi còn trẻ và làm phóng viên tập sự cho hãng thông tấn UPI ở đây, vì không có cơ quan dự báo thời tiết để tham khảo, Friedman đã thường “sản xuất” nên nội dung của những bản tin thời tiết một cách vô cùng củ chuối, bằng cách hỏi vu vơ người xung quanh kiểu như: “Hôm nay anh cảm thấy thời tiết ra sao? Nóng chừng 32 độ phải không?”, rồi: “Bây giờ trời đã mát rồi đúng không, khoảng 22 độ được không?”, thế là ra một bản tin dự báo thời tiết: “Nhiệt độ cao nhất là 32 độ. Nhiệt độ thấp nhất là 22 độ”...

Vậy là, nhà báo lừng lẫy của nước Mỹ, tác giả của những cuốn sách nổi tiếng nhất thế giới như Từ Beirut đến Jerusalem, Thế giới phẳng... thời còn non trẻ, cũng từng viết báo không phải lúc nào cũng 100% là sự thực...

Cuốn sách ấy có thể không 100% là sự thực, nhưng phần nhiều trong đó là sự thực. Ta không muốn nhìn vào khoảng nhiều, ta chỉ nhìn vào khoảng ít mà thôi... Hăng say mắng mỏ, lên lớp người khác, ta không còn thời gian để nhìn chính mình. Khi ta tự nghĩ ta là trí thức, người trên kẻ trước, nhưng ta không biết làm gì và không có nơi hữu ích để xài tri thức của ta, ta bèn trút năng lượng vào việc “huyết chiến” với một chuyện không đáng có núp dưới những nhân danh hết sức đẹp đẽ...

Đọc một cuốn sách không có nghĩa là cần phải yêu, tin và làm theo hoàn toàn những gì được viết. Do đó, với sách của Huyền Chip, nếu không nhớ được gì khác, không thấy điểm hay nào khác, thì theo mình, nên nghĩ về cái tựa đề thôi là tốt rồi. Châu Á là nhà, đừng khóc! – đó là một tiêu đề quá hay, quá đáng để những người trẻ suy nghĩ. Nếu chưa thể là “công dân toàn cầu”, thì cũng đã đến lúc cần phải nới rộng phạm vi “nhà” của mình, “vùng an toàn” của mình ra toàn châu Á rồi, chứ đừng ngồi co ro trong “vùng an toàn” bé nhỏ xung quanh luỹ tre cố cựu của mình nữa!

Hoa Lài

Hoạ sĩ Lê Thiết Cương: Tác giả và độc giả đừng quá ngây thơ!

Không ít độc giả mua sách chủ yếu vì hiếu kỳ trước những ồn ào xung quanh cuốn sách, nhất là những tác phẩm thuộc thể loại đề cao tính chân thực như du ký, bút ký, phóng sự... Các ông bầu sách ngày nay thì cực kỳ nhạy bén, chẳng dại gì không tận dụng tâm lý ấy, có khi còn cố ý đổ thêm dầu vào lửa. Tôi gọi hành động đó là một thủ đoạn bỉ ổi, với chữ PR trong ngoặc kép, bởi đó không còn là PR đúng nghĩa. Những người tuân thủ công thức PR chân chính, khi nắm trong tay một sản phẩm tốt, họ sẽ cố gắng tìm ra cách hiệu quả nhất để quảng bá sản phẩm đến công chúng, nhưng không phải bằng mọi giá, thậm chí đánh đổi cả tư cách. Cả độc giả lẫn tác giả đừng quá ngây thơ! Bởi có khi, họ đều là nạn nhân của những chiêu PR “bẩn” mà không biết.

Không phải là bi quan, nhưng tôi biết sau đây sẽ tiếp tục xảy ra những cuộc tranh cãi kịch liệt không hồi kết giữa độc giả và tác giả, những hiện tượng cháy sách chẳng hề liên quan đến chất lượng. Đơn giản là nếu tâm lý đọc sách vì hiếu kỳ chứ không phải vì trọng sách còn tồn tại, thì những ông bầu sách sẽ còn dựa vào đấy để soạn thảo những kịch bản PR “bẩn”.

Hương Lan ghi

Nguyễn Minh Đức (người đọc): Cần có một thị trường xuất bản văn minh

Qua câu chuyện về sách của Huyền Chip, chúng ta thấy có một sự phi lý của thị trường và bạn đọc: một mặt chúng ta yêu cầu có một xã hội tự do, nhiều tiếng nói, một mặt lại yêu cầu đơn vị quản lý thu hồi, phạt các cuốn sách đã xuất bản! Đây là điều đi ngược lại với một thị trường xuất bản văn minh. Kiểm duyệt phải tuân theo luật pháp rõ ràng chứ không thể dựa trên ý kiến của đám đông.

Nếu cảm thấy không đồng tình với tác giả, người đọc có quyền phản biện, có quyền lập web chỉ trích, có quyền viết cả một cuốn sách để nói khác đi, nhưng kêu gọi thu hồi sách thì rõ ràng là không phù hợp. Tác giả viết sai thì họ sẽ chịu trách nhiệm với tác phẩm của họ; cộng đồng có quyền có ý kiến, thậm chí kiện tác giả ra toà nếu chứng minh được sai sót của tác giả đã gây thiệt hại trực tiếp đến họ. Đó mới là một quy trình xã hội văn minh.

Thị trường xuất bản cần có nhiều sự đa dạng, nhiều sự hợp tác để có nhiều tác phẩm phù hợp với nhu cầu của mọi người. Đó là điều cần nhất lúc này, chứ không phải là những yêu cầu cản trở sự phát triển.

Trâm Anh ghi