Vùng đất giàu tiềm năng
Trung Đông - Bắc Phi không chỉ nổi
tiếng với bề dày lịch sử, đa dạng về văn hóa mà còn là khu vực có vị trí
địa chính trị và địa kinh tế quan trọng đối với thế giới. Với dân số
trên 520 triệu người và nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú, nhất là
về dầu lửa, chiếm 60% trữ lượng của thế giới (810 tỷ thùng) và khí đốt,
chiếm 45% trữ lượng của thế giới (khoảng 80.000 tỷ m3), khu vực này có
vai trò hết sức quan trọng đối với sự ổn định và phát triển của nền kinh
tế toàn cầu.
Trong những năm qua, nhờ không ngừng
đẩy mạnh cải cách kinh tế, khai thác có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên
nhiên, nhiều quốc gia trong khu vực đã đạt được những thành tựu nổi bật
về kinh tế - xã hội. Thổ Nhĩ Kỳ, Ả-rập Xê-út đã trở thành thành viên
chính thức của Nhóm 20 nền kinh tế phát triển và mới nổi của thế giới
(G20), nhiều quốc gia vùng Vịnh có thu nhập bình quân đầu người thuộc
hàng cao nhất thế giới, nhiều thành phố trong khu vực như Dubai, Doha,
Istanbul… đã trở thành những kỳ tích phát triển và những trung tâm tài
chính, thương mại quan trọng trên thế giới…
Những kết quả bước đầu
Mặc dù cách xa nhau về địa lý, song
Việt Nam và các quốc gia Trung Đông-Bắc Phi từ lâu đã có mối quan hệ hợp
tác và hữu nghị truyền thống, được thử thách và vun đắp qua nhiều giai
đoạn phát triển thăng trầm của lịch sử. Với nền tảng vững chắc đó, quan
hệ giữa Việt Nam và các quốc gia trong khu vực trong những năm qua đã có
nhiều phát triển đáng ghi nhận.
Về chính trị, với sự tương đồng về
khát vọng hòa bình, tự do và phát triển, nhân dân Việt Nam và nhân dân
các quốc gia trong khu vực đã luôn gắn bó chặt chẽ, dành cho nhau sự ủng
hộ và giúp đỡ to lớn trong quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc
trước đây cũng như trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước hiện
nay. Trên cơ sở quan hệ chính trị tốt đẹp đó, hai bên thường xuyên duy
trì trao đổi đoàn các cấp, đặc biệt là các đoàn cấp cao, gần đây là các
đoàn của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng thăm Các tiểu vương quốc
Ả-rập thống nhất (UAE), Kuwait, Qatar (2009); Chủ tịch nước Nguyễn Minh
Triết thăm Ả-rập Xê-út, Tunisia, Algeria (2010)... và các đoàn của Thủ
tướng Kuwait (2007), Thủ tướng Morocco(2008), Tổng thống Palestin
(2010), Quốc vương Qatar, Tổng thống Iran (2012) thăm Việt Nam… Kết quả
của các chuyến thăm trên đã góp phần quan trọng vào việc định hình khuôn
khổ, thúc đẩy hợp tác nhiều mặt giữa Việt Nam với các nước trong khu
vực.
Hợp tác kinh tế có nhiều khởi sắc. Kim
ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và khu vực năm 2012 đạt 7,4 tỉ
USD, tăng 878% so với năm 2002 (889 triệu USD), trong đó kim ngạch với
một số đối tác đã vượt ngưỡng 1 tỉ USD/năm. Một số quốc gia vùng Vịnh
đang tích cực tham gia vào nhiều dự án đầu tư tại Việt Nam như khu Liên
hợp lọc hóa dầu Nghi Sơn (Kuwait), Tổ hợp hóa dầu Long Sơn (Qatar),
Khách sạn Hạ Long Star... Một số doanh nghiệp Việt Nam cũng đã triển
khai các dự án đầu tư ở khu vực, trong đó đáng chú ý có dự án thăm dò và
khai thác dầu khí của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam tại Algeria
với tổng số vốn trên 200 triệu USD. Về lao động, trong hơn 30 năm qua,
hàng trăm nghìn lượt chuyên gia và người lao động Việt Nam đã hăng say
đóng góp kiến thức và sức lao động của mình vào quá trình phát triển
nhanh chóng của nhiều quốc gia Trung Đông - Bắc Phi, trở thành cầu nối
của tình hữu nghị giữa hai bên. Hiện tại, trên 26.000 lao động Việt Nam
vẫn đang có mặt tại nhiều dự án ở Ả-rập Xê-út (17.000 người), UAE (7.500
người), Libya (1.000 người)... Trước những bước phát triển nhanh chóng
trong quan hệ hợp tác giữa hai bên, Việt Nam đã và đang trở thành điểm
đến mới trong chiến lược mở rộng phạm vi hoạt động của nhiều hãng hàng
không lớn trong khu vực như Qatar Airways, Turkish Airlines, Emirates
Airlines, Etihad Airways...
Về hợp tác phát triển, trong những năm
qua, Quỹ Kuwait Phát triển kinh tế Ả-rập, Quỹ Phát triển quốc tế OPEC
(OFID) và Quỹ Phát triển Ả-rập Xê-út đã cung cấp vốn vay với lãi suất ưu
đãi trị giá trên 427 triệu USD cho 33 dự án phát triển hạ tầng cơ sở
nông thôn, y tế, giáo dục… đem lại hiệu quả thiết thực về kinh tế - xã
hội cho nhiều địa phương, góp phần tích cực vào công cuộc xóa đói giảm
nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống cho một bộ phận nhân dân nhiều địa
phương của Việt Nam.
Hợp tác phát triển nguồn nhân lực là
một trong những minh chứng sinh động của tình hữu nghị. Cùng với sự hiện
diện của Trường trung học cơ sở Việt Nam - Algeria tại Hà Nội từ năm
1985, các chương trình học bổng của Ai Cập, Iran, Libya, Thổ Nhĩ Kỳ,
Qatar, Morocco… dành cho sinh viên Việt Nam và của Việt Nam dành cho
sinh viên Palestine, Iran, Iraq… trong những năm qua đã góp phần vào
việc đào tạo được hàng nghìn học sinh, sinh viên, đóng góp tích cực vào
quá trình xây dựng và phát triển đất nước, trở thành những sứ giả của
tình hữu nghị, góp phần thúc đẩy quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa Việt Nam
và các nước trong khu vực.
Cơ hội hợp tác mới
Sau gần 30 năm thực hiện công cuộc đổi
mới và mở cửa, Việt Nam đang vững bước đi lên trên con đường công
nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Đến nay, Việt Nam đã có quan hệ
ngoại giao với hơn 180 nước và quan hệ kinh tế - thương mại với trên 200
nước và vùng lãnh thổ. Việt Nam đang là địa điểm đầu tư hấp dẫn với môi
trường chính trị - xã hội ổn định, có thị trường tiềm năng và nguồn
nhân công dồi dào có kỹ năng. Hiện nay, Việt Nam đang đàm phán các Hiệp
định Thương mại tự do quan trọng như Hiệp định đối tác hợp tác kinh tế
toàn diện khu vực (RCEP), Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP),
Hiệp định Thương mại tự do với EU… Những Hiệp định này sẽ mở ra cơ hội
hợp tác to lớn không chỉ cho các doanh nghiệp Việt Nam mà cả các doanh
nghiệp nước ngoài đến đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam.
Trong chính sách đối ngoại rộng mở của
mình, Việt Nam luôn coi trọng và mong muốn tăng cường hơn nữa quan hệ
hợp tác nhiều mặt với các quốc gia bè bạn tại khu vực Trung Đông - Bắc
Phi. Chúng ta vui mừng trước những bước phát triển đáng ghi nhận trong
quan hệ giữa hai bên thời gian qua, đặc biệt trên các lĩnh vực thương
mại, năng lượng, đầu tư và lao động, đưa các nước ở Trung Đông - Bắc Phi
trở thành những đối tác kinh tế quan trọng của Việt Nam.
Tuy nhiên, so với tiềm năng và mong
muốn của cả hai bên, những kết quả trên còn khá khiêm tốn. Kim ngạch
thương mại hai chiều giữa Việt Nam và các quốc gia trong khu vực tuy
tăng nhanh, song mới chỉ chiếm khoảng 5% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu
năm 2012 của Việt Nam. Trong khi đó, tổng khối lượng đầu tư vào Việt Nam
chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong dòng vốn đầu tư hàng chục tỷ USD ra nước
ngoài hàng năm của các quốc gia trong khu vực; số lượng lao động Việt
Nam cũng chỉ chiếm chưa đến 0,3% tổng số lao động nước ngoài đang làm
việc trong khu vực và chủ yếu chỉ tập trung vào một số lĩnh vực có thu
nhập trung bình, không đòi hỏi chuyên môn cao như xây dựng, vệ sỹ, giúp
việc gia đình... Một trong nhiều nguyên nhân cơ bản dẫn tới thực trạng
trên là do thông tin về môi trường đầu tư, kinh doanh; tiềm năng, cơ hội
hợp tác kinh tế giữa Việt Nam và các quốc gia trong khu vực còn tương
đối hạn chế. Trong bối cảnh đó, rất cần có những nỗ lực và quyết tâm của
cả hai bên nhằm cải thiện tình hình trên, nâng cao hơn nữa hiệu quả hợp
tác, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế.
Với nhận thức trên, Việt Nam đã chủ
động đề xuất ý tưởng tổ chức Diễn đàn hợp tác kinh tế giữa Việt Nam với
các đối tác Trung Đông - Bắc Phi trong các ngày 4-5/11/2013 tại Hà Nội
và đã được bạn bè trong khu vực hưởng ứng tích cực. Với sự tham dự của
đại diện các Chính phủ, các chính quyền địa phương, một số tổ chức quốc
tế và khu vực, cộng đồng doanh nghiệp... từ khu vực Trung Đông - Bắc Phi
và Việt Nam, Diễn đàn sẽ là dịp để các nhà hoạch định chính sách và
lãnh đạo doanh nghiệp hai bên tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau, thảo
luận những biện pháp cụ thể để nâng cao hơn nữa hiệu quả hợp tác kinh
tế, đồng thời mở ra cơ hội hợp tác kinh doanh cho các doanh nghiệp Việt
Nam và khu vực, nhất là trong các lĩnh vực thương mại, đầu tư, năng
lượng, lao động và nông nghiệp…
Với nền tảng quan hệ chính trị tốt đẹp
và tiềm năng hợp tác to lớn, với quyết tâm cao của Lãnh đạo và nhân dân
Việt Nam và các nước trong khu vực, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng
rằng Diễn đàn sẽ thành công tốt đẹp, tạo ra động lực mới giúp nâng cao
hơn nữa hiệu quả hợp tác kinh tế giữa Việt Nam và các đối tác Trung Đông
- Bắc Phi. Cơ hội mới đang mở ra cho quan hệ giữa Việt Nam và các đối
tác Trung Đông - Bắc Phi bước vào một giai đoạn phát triển mới, thực
chất và hiệu quả.