Tóm tắt nội dung:

Nghiên cứu, tổng kết, đúc rút các bài học kinh nghiệm từ hoạt động đối ngoại suốt một ngàn của Thăng Long - Hà Nội là một nhiệm vụ có ý nghĩa cấp bách, trước hết là để tiếp tục phát huy giá trị ngàn năm văn hiến trong thời kỳ hội nhập sâu rộng hôm nay. Đồng thời, việc làm sáng cái tài, đức, trí, tâm của cha ông trong ngàn năm giữ nước, dựng nước là một trọng trách và vinh dự, tự hào của thế hệ chúng ta hôm nay. Hướng tới kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội (1010-2010), Đề tài Bài học kinh nghiệm trong hoạt động đối ngoại của Thăng Long - Hà Nội thuộc Chương trình khoa học cấp Nhà nước Nghiên cứu, phát huy điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội và giá trị lịch sử - văn hóa 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, phục vụ phát triển toàn diện Thủ đô đã được triển khai trong 3 năm (2005-2007), thu hút sự quan tâm của đông đảo các nhà khoa học nhằm cố gắng thực thi nhiệm vụ đó. Nhằm xã hội hóa kết quả nghiên cứu, trên cơ sở kết quả của đề tài, nhóm biên soạn tổ chức biên soạn lại để xuất bản thành sách với tiêu đề Hoạt động đối ngoại trên đất Thăng Long - Hà Nội.

Hoạt động đối ngoại Việt Nam nói chung, Hà Nội nói riêng rất phong phú và sôi động, từ chủ thể (tổ chức chính trị, nhà nước, nhân dân), đối tượng (quốc gia, tổ chức quốc tế, tổ chức chính trị, xã hội, tổ chức văn hóa, cơ sở sản xuất kinh doanh...) đến các lĩnh vực (chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục...), trong những thời kỳ lịch sử khác nhau, với những yêu cầu, nhiệm vụ khác nhau của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Khuôn khổ cuốn sách này không đủ sức đi sâu nghiên cứu tất cả những vấn đề trên, mà chỉ giới hạn tổng hợp những hoạt động đối ngoại tiêu biểu diễn ra trên đất Thăng Long - Hà Nội trong một ngàn năm qua, chứa đựng những ý nghĩa nhiều mặt để khái quát thành một số bài học kinh nghiệm hữu dụng đối với hoạt động đối ngoại thủ đô và đất nước thời mở cửa và hội nhập ngày nay.

          Cuốn sách có kết cấu 7 chương như sau:

Chương 1. Thăng Long trong hoạt động đối ngoại của nhà Lý (1009-1225)

Chương 2. Thăng Long trong hoạt động đối ngoại của nhà Trần (1226 - 1400)

Chương 3. Đông Đô - Đông Quan trong hoạt động đối ngoại thời kỳ kháng chiến chống Minh và thời Lê sơ (1426-1257)

Chương 4. Thăng Long trong hoạt động đối ngoại của nhà Mạc và Lê - Trịnh (1527-1789)

Chương 5. Thăng Long - Hà Nội trong hoạt động đối ngoại thời Tây Sơn và thời Nguyễn (1789-1945)

Chương 6. Các hoạt động đối ngoại tiêu biểu của Hà Nội giai đoạn 1945-2006

Chương 7. Một số nhận xét về hoạt động đối ngoại qua ngàn năm lịch sử trên đất Thăng Long - Hà Nội

Chương 8. Bài học lịch sử và một số vấn đề đặt ra

          Bình luận sách

* PGS.TS Trình Mưu (Bình luận bản thảo)

1. Về sự có mặt của công trình trong Tủ sách kỷ niệm 1000 năm Thăng Long

Với tư cách là Thủ đô của quốc gia, đối ngoại là một hoạt động mà tất cả các triều đại đều quan tâm. Đây là bộ mặt của quốc gia cần quảng bá với thế giới, cần cho thế giới hiểu chủ trương đối ngoại hòa hiếu, hữu nghị, hợp tác, nhân ái, văn minh của đất nước với thế giới từ vai trò của Thủ đô. Trong tủ sách Hà Nội 1000 năm văn hiến, không thể không có công trình này.

Đối ngoại là sự tiếp tục của đối nội. Đối ngoại của Thủ đô là bộ mặt của cả nước đối với thế giới ở tất cả mọi thời đại, bởi đây là nơi đóng đô của chính quyền Trung ương, nơi có các cơ quan đại diện cho thế giới.

Công trình này góp phần hoàn chỉnh bộ sách kỷ niệm 1000 năm Thăng Long. Sự góp mặt của công trình này đáp ứng nhu cầu tìm hiểu Thủ đô của nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế nhân đại lễ 1000 năm Thăng Long.

2.     Những thành công của công trình.

Đọc kỹ công trình do PGS.TS Phạm Xuân Hằng chủ biên và tập thể 5 tác giả là các nhà khoa học tác nghiệp tại Khoa Lịch sử Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn (Đại học quốc gia Hà Nội) có thể nhận thấy công trình đã tái hiện được lịch sử hoạt động đối ngoại trên đất Thăng Long - Hà Nội từ định đô đến nay. Cụ thể:

- Trừ 2 chương 8, 9, bẩy chương bám sát diễn tiến lịch sử công trình đã khắc họa chính xác hoạt động đối ngoại của Thăng Long -  Hà Nội dưới các triều đại trong thời Bắc thuộc, thời thuộc địa của Pháp và thời kỳ hiện đại của Nhà nước Việt Nam trên địa bàn thủ đô. Gắn với mỗi chương lịch sử công trình đã nêu bật các nhà ngoại giao tiêu biểu làm cho thế giới hiểu Việt Nam, hiểu Thủ đô qua các xứ thần. Đây là những thông tin quý trong lịch sử đối ngoại Thủ đô cho nghiên cứu đối ngoại Thủ đô nói riêng và Việt Nam nói chung.

- Công trình cũng trình bày chuẩn xác quan hệ ngoại giao Việt Nam qua các thời đại với các nước láng giềng và các nước có quan hệ với Việt Nam trong quan hệ song phương và đa phương, làm cho thế giới hiểu Việt Nam qua bộ mặt của đất nước là Thủ đô trong lịch sử phát triển.

- Toàn bộ nội dung công trình đã tập trung làm rõ tư tưởng đối ngoại Việt Nam, tư tưởng đối ngoại Hồ Chí Minh qua thực tiễn thủ đô: hòa hiếu, hữu nghị, hợp tác, nhân ái, văn minh, “làm bạn với mọi nước dân chủ không gây thù oán với một ai” (Hồ Chí Minh). Công trình đã tái hiện chủ trương đối ngoại của ông cha ta, của Nhà nước đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh với thế giới. Với các hoạt động cụ thể của đối ngoại thủ đô trong quan hệ với các nước, công trình đã thể hiện đúng đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta hiện tại.

Công trình cập nhật nhu cầu tìm hiểu về đối ngoại của Thủ đô với tư cách là trung tâm chính trị - hành chính của một nước với độc giả trong nước và thế giới.

Những bài học lịch sử, đặc biệt là một số đề xuất các vấn đề hiện tại của đối ngoại Thủ đô (5 đề xuất từ trang 340 đến 347) là những khuyến nghị của thế giới nghiên cứu rất đáng quan tâm trong đối ngoại thủ đô hiện nay.

Chương 8 và chương 9 là hai chương tập trung làm rõ hoạt động đối ngoại của Thăng Long - Hà Nội từ định đô đến nay. Nhiều nhận xét, đánh giá và tư liệu công bố mới góp phần làm rõ hoạt động đối ngoại của Thủ đô.

- Cách thể hiện từ văn phong đến kết cấu tương đối nhất quán, lối viết chính sử và hấp dẫn.

3. Một vài đề xuất để các tác giả và lãnh đạo dự án xem xét

Đây là công trình trình bày hoạt động đối ngoài của Thăng Long - Hà Nội, vì vậy trong khuôn khổ công trình có thể lược bớt phần trình bày chung về đối ngoại, ngoại giao của Đảng và Nhà nước (trong chương 6 và phần diễn biến lịch sử tương đối chi tiết trong chương 9) mà chỉ trình bày những nội dung liên quan đến Hà Nội góp phần vào đối ngoại, ngoại giao của chính quyền cách mạng.

- Trong kết cấu có 1 chương (chương 7 có dung lượng không nhiều, chỉ 13 trang từ trang 247 đến 258) trình bày về 8 nhà ngoại giao tiêu biểu theo tôi chưa thật hợp lý. Theo tôi vẫn nên kết cấu như các chương khác cho dù có dài nhưng hợp lý hơn. Hơn nữa nếu phải kể đến nhà ngoại giao tiêu biểu trong hơn 60 năm thì không chỉ có 8 người, hơn nữa đây là các chính khách ngoại giao của đất nước, không chỉ riêng Hà Nội. Điểm này Ban biên tập, chủ nhiệm dự án và tập thể các tác giả xem thêm.

- Phần trình bày hoạt động đối ngoại với Chămpa và các nước khác (tr.43 đến tr.46) theo tôi cần chú ý trong biên tập. Đây là vấn đề nhạy cảm trong lịch sử quan hệ 2 nước. Bản thảo thừa nhận “cảng Thanh Chiêm tức là cửa Quy Nhơn” (tr.43) là của Chiêm Thành có lẽ không nên. Hơn nữa đây là đối ngoại của hai nước Việt và Campuchia, không nên đưa vào công trình đối ngoại của Hà Nội, cần cân nhắc.

- Cần chú ý khâu biên tập cho thống nhất trong toàn công trình. Các ký tự chương, tiết, mục là hợp lý đối với cuốn sách. Riêng chương 9 có các ký tự A, B là chưa hay. Theo tôi nếu đưa trở lại như các chương trước hợp lý hơn.

4. Đánh giá chung

Đây là công trình nghiên cứu có chất lượng, bảo đảm tính khoa học và tính chính trị. Công trình thể hiện đúng đường lối, chủ trương đối ngoại của Đảng, Nhà nước và Chủ tịch Hồ Chí Minh về đối ngoại. Sau chỉnh sửa có thể xuất bản công khai.

Nhà xuất bản Hà Nội